Tvístirni – Visual Doubles

Í sjónskoðun eru tvístirni skemmtileg viðfangsefni en fjölmörg eru afar hrífandi í afmörkuðu sjónsviði sjónauka. Þar ræður hve þéttstæðar stjörnurnar eru eða birtu-/litmunur. Hér er reynt að koma því til skila með teikningum, sem lýsa hvernig tvístirni og fjölstirni birtust höfundi í sjónskoðun með 30 cm spegilsjónauka, með ýmsum augnglerjum. Þær voru unnar fyrir bókina Íslenskur stjörnuatlas (útgefin árið 2004) og dregnar upp til þess að vekja athygli á sjónrænni fegurð tvístirna.

Tvístirni geta verið sýndartvístirni en eru oftast reyndartvístirni. Þau fyrrnefndu eru ekki raunveruleg stjörnukerfi því að sjónhending getur ráðið að tvær stjörnur virðast þéttstæðar en óravegur aðskilur þær í raun og veru. Reyndartvístirni deila hins vegar samþungamiðju og eru því eiginleg stjörnukerfi. Sama má segja um þrí- eða fjölstirni.

Upplýsingarnar við myndirnar eru 1) auðkennisheiti í stjörnuskrám ( Σ stendur fyrir tvístirnaskrá  F. G. W. Struve) en í sviga eru heiti sem m.a. má leita uppi í fría stjörnuforritinu Stellarium. 2) Bst./Mag. er sýndarbirtustig stjarnanna, 3) hornbil (H/S). 4) Þvermál safnspegils (í cm) og gerð sjónauka/augngler (í mm). 

Binary stars are fascinating objects, and numerous are resolvable with telescopes. Several binaries are captivating sights, as is implied here with images and drawings. It describes how they appeared to the author through a 30 cm Schmidt-Cassegrain, and with the use of various eyepieces. The drawings below were created for the book “Íslenskur stjörnuatlas” (published in 2004) to highlight the visual beauty of binary stars within the reach of the amateur telescope.

The term “double star” is synonymously used for an optical or a binary star. Optical double stars are unrelated but appear close together. Gravitationally bound binaries share a barycenter and exist as a stellar system. So do triple- or multiple-star systems.

The following information is included with the drawings: 1) the identity from the binary star catalog (Σ is an abbreviation for F. G. W. Struve’s Double Star Catalog) and, in brackets, the ID to search for in the free planetarium Stellarium. 2) Bst./Mag. is the visual magnitude of each star, and 3) H/S is the separation between the components. 4) The diameter of the optics (in cm) and type of scope or eyepiece (in mm) that were used for visual observations of the doubles.